Het Taallab

© Het Taallab

Deze site is een product van JansonAdvies.

Het gebruik van
de informatie voor onderwijsdoeleinden is vrij.

Gebruik of overname van de inhoud van deze site voor commerciële doeleinden is verboden.

Kijk voor nog meer informatie op mijn andere website:

www.janson.academy

Taal op reis.

Dit deel gaat over woorden uit het Nederlands, die in andere talen zijn terechtgekomen. Soms zijn die woorden ook weer teruggekomen. Zo kennen we het woord 'dollar', als de munt in de VS. Dit woord blijkt een verbastering van 'daalder', een munt uit de Nederlanden. De vraag is dan: hoe komt die naam daar?

Maar tegelijk is de vraag interessant waar dat woord daalder vandaan komt. Waarom noemde men een zilveren munt een daalder? En, wat was dan een rijksdaalder?

Veel van zulke informatie is op te zoeken. Al zoekend kom je dan interessante relaties op het spoor. Die nodigen dan uit om verder te zoeken, mindmaps te maken, en je te verbazen over hoe woorden op reis kunnen gaan...

Uitleenwoorden

Nederlandse woorden zijn wereldwijd door andere talen overgenomen.
Probeer eens te bedenken wat de oorzaken kunnen zijn, dat sprekers van andere talen toch ook Nederlandse woorden gingen gebruiken.

Kun je bedenken welke woorden het meest door andere talen zijn overgenomen? Maak eens een lijst met de tien meest geleende woorden met wat volgens jou de reden is om het over te nemen. Als je dat hebt bedacht, lees dan wat de Nederlandse hoogleraar Nicoline van der Sijs heeft gevonden in haar onderzoek naar Nederlandse woorden in andere talen. Haar boek heet Nederlandse woorden wereldwijd. Via onderstaande link vind je een stukje uit een krant, waarin die meest uitgeleende woorden worden genoemd.

(N.v.d.Sijs (2010). Nederlandse woorden wereldwijd. Den Haag: SDU - p. 147)

In bovenstaande tabel staan verschillende landen genoemd.

• Probeer er eens achter te komen waardoor nu juist deze landen veel woorden uit het Nederlands hebben overgenomen.
• Verzamel vanuit elk van die landen enkele voorbeelden.
• Wanneer (in welke eeuw) zouden die woorden zijn overgenomen?
• Zijn er woorden bij, die in al die landen zijn overgenomen?

Er zijn ook woorden die we in het Nederlands hebben overgenomen uit die andere talen (rechter kolom).

Waarom is dat gebeurd, denk je?
Klopt wat jij dacht met wat mevrouw Van der Sijs gevonden heeft?
Maak eens een overzicht met voorbeelden van woorden die wij uit die landen nog steeds gebruiken.

Heen en weer

Soms gaan woorden op reis, maar komen ook weer terug. Twee bekende voorbeelden zijn:

Een cookie is ook een klein tekstbestandje, dat een website op de harde schijf van je computer zet op het moment dat je die site bezoekt. De belangrijkste functie van een cookie is om de ene gebruiker van de andere te onderscheiden. Je komt cookies dan ook veel tegen bij websites waarbij je moet inloggen. Een cookie zorgt dat je ingelogd blijft terwijl je de site gebruikt.

Manneken (=mannetje) vertrok naar Frankrijk, maar kwam terug als mannequin (=mode-model).
Een paspop, waarop kleermakers kleding lieten zien, noemde men 'mannetje', een woord dat in het Middel-nederlands (tussen 1200 en 1500) nog 'mannekijn' was. Later werden dat 'bewegende paspoppen', die de kleding laten zien op een modeshow, en die we nu nog kennen als 'mannequin'.

Ga eens op zoek naar meer voorbeelden van woorden die via een verblijf in het buitenland toch weer terugkwamen, maar dan in een wat andere vorm.

Hier nog een paar woorden die we nu in het Nederlands gebruiken, maar die vroeger in een andere vorm en een (wat) andere betekenis ook al in het Nederlands bekend waren.
Zoek van deze woorden eens uit welk woord daarvoor ooit in het buitenland werd overgenomen en wat die oude en de nieuwe woorden betekenen.

                                                fauteuil                    boulevard                      makreel

Engels in het Nederlands

Als je erop let, hoor je heel veel Engelse woorden om je heen. Soms zijn die woorden een beetje vernederlandst. De uitspraak is dan die van het Nederlands en ook de spelling is soms aangepast aan onze Nederlandse gewoonten. Je moet dus heel goed opletten!

Voorbeeld: laptop, tablet en computer zijn alle drie Engelse woorden, zoals je kunt horen aan de uitspraak: [leptop], [teblet], [kompjoetǝr]. We kennen in het Nederlands ook het woord tablet (maar dan uitgesproken als [taablet], verwant aan ons woord tafel), zoals in de combinatie ‘een tablet melkchocolade’.

Houd eens een week bij welke woorden, die je hoort op school en buiten school, eigenlijk Engelse woorden zijn. Schrijf ze gelijk op, zodat je ze niet vergeet! Zet er ook de tijd bij, zodat je je later beter herinnert, wat er gebeurde toen je dat woord hoorde.
Vergelijk daarna waar je de meeste Engelse woorden tegenkwam: op school of buiten school.
Orden deze woorden in beide verzamelingen naar de onderwerpen waar ze bij horen.
Is er verschil in thema's of type woorden tussen wat je hoorde binnen en buiten school?

Bedenk een vorm waarin je duidelijk de resultaten van je onderzoek kunt presenteren / zichtbaar maken.

Let op: het gaat om situaties waarin Nederlands wordt gesproken! Dus niet de Engelse woorden tellen in een Engelstalige film, of tijdens lessen Engels…

Er volgt meer...